Data dodania: 2025-11-27 (11:36)
Kluczowy powód, dla którego wydajemy więcej kartą niż gotówką, polega na tym, że płacenie plastikiem albo telefonem jest psychologicznie mniej bolesne niż oddawanie fizycznych banknotów. W Polsce ten problem ma coraz większą skalę: według danych NBP i Mastercard już około dwie trzecie transakcji w terminalach odbywa się bezgotówkowo, a karty zbliżeniowe stanowią ponad 97% wszystkich kart, co stawia nas w światowej czołówce płatności bezdotykowych.
Do tego dochodzi BLIK – tylko w 2024 roku Polacy zrobili ponad 2,4 miliarda transakcji, a w trzecim kwartale 2025 roku aż ok. 744 milionów, płacąc mobilnie średnio kilka milionów razy dziennie. Skoro więc technologia kusi nas wygodą, warto zrozumieć, jakie psychologiczne mechanizmy stoją za tym, że karta tak skutecznie „odchudza” nasze portfele.
W ekonomii behawioralnej mówi się o „bólu płacenia” – nieprzyjemnym uczuciu związanym z oddawaniem pieniędzy, opisanym już w latach 90. przez Ofera Zellermayera i rozwijanym później przez wielu badaczy. Gotówka ten ból wzmacnia, bo jej utrata jest wyjątkowo namacalna: widzimy, jak banknoty znikają z portfela, czujemy fizyczny gest oddawania ich sprzedawcy. Karta i płatności mobilne ten proces znieczulają, bo zamiast konkretnego banknotu mamy abstrakcyjną liczbę na wyciągu czy w aplikacji. Im mniej „namacalny” jest moment utraty pieniędzy, tym słabszy jest hamulec, który w normalnych warunkach powstrzymuje nas przed impulsywnymi wydatkami.
W kontrolowanych eksperymentach Prelec i Simester pokazali, że skłonność do zapłaty za ten sam produkt potrafi być nawet o kilkadziesiąt procent wyższa, gdy uczestnicy płacą kartą kredytową zamiast gotówką. W ich klasycznym badaniu studenci MIT deklarowali gotowość zapłaty nawet dwukrotnie wyższej ceny za bilety wstępu, kiedy wiedzieli, że zapłacą kartą, niż gdy mieli płacić gotówką – i były to prawdziwe, a nie hipotetyczne transakcje. Ten efekt nie da się wytłumaczyć tylko „większą płynnością” karty; uczestnicy mieli środki także w gotówce. Sama forma płatności zmieniała więc sposób odczuwania wydatku.
Nowsze badania idą jeszcze dalej: eksperymenty Runnemark, Hedmana i Xiao pokazują, że ludzie są gotowi zapłacić o 22–54% więcej, gdy używają karty debetowej zamiast gotówki, nawet jeśli różnice w dostępnej kwocie zostaną kontrolowane. Holenderskie badanie Broekhoffa z 2024 roku wykazało, że płatności elektroniczne bolą mniej niż gotówkowe, a najmniej bolesne są płatności zbliżeniowe czy iDEAL – popularna metoda online – co przekłada się na wyższe wydatki. Dodatkowo przeglądy literatury nad tzw. pain of paying pokazują konsekwentnie: im bardziej „bezszwowa” i cyfrowa jest płatność, tym wyższa skłonność do konsumpcji i mniejsza samokontrola.
Nowsze badania – m.in. Runnemark i współautorzy oraz przeglądy literatury o tzw. pain of paying – potwierdzają, że zarówno karty kredytowe, jak i debetowe oraz mobilne portfele systematycznie zwiększają średnie wydatki w porównaniu z gotówką. Psychologia płacenia kartą ma też swój wymiar neurologiczny. Badanie „Neural Predictors of Purchases” Knutsona i współautorów pokazało, że przy oglądaniu atrakcyjnych produktów aktywuje się w mózgu ośrodek nagrody (jądro półleżące), ale kiedy cena jest zbyt wysoka, rośnie aktywność wyspy – obszaru związanego z odczuwaniem bólu i strat – co często prowadzi do rezygnacji z zakupu. Z kolei nowsze badania nad realnymi płatnościami kartą i gotówką pokazują, że przy płatności gotówką wyspa reaguje silniej, a przy płaceniu kartą bardziej aktywne są obszary związane z nagrodą i motywacją do wydawania.
Obrazowanie mózgu pokazuje, że przy płatności gotówką silniej uaktywnia się m.in. wyspa odpowiedzialna za odczuwanie bólu i strat, podczas gdy przy płatności kartą mocniej świecą ośrodki nagrody, co dosłownie osłabia hamulec przed zakupem. Mówiąc prościej: mózg czuje zakup, ale nie czuje tak bardzo płatności, więc łatwiej daje zielone światło konsumpcji.
Kluczową rolę odgrywa tu tzw. „transparentność płatności”. Dilip Soman już na początku lat 2000 pokazał na podstawie quasi-eksperymentów, że metody płatności różnią się tym, na ile wyraźnie widzimy sam akt zapłaty i kwotę; im mniej „przezroczysta” płatność, tym niższy ból płacenia i tym wyższa konsumpcja. Gotówka jest maksymalnie transparentna: widzimy, co wychodzi z portfela, trudno to zignorować. Karta zbliżeniowa czy płatność telefonem są niemal niewidoczne – krótkie „piknięcie” terminala i wszystko dzieje się w tle. Im mniej widoczny i namacalny jest sposób płatności, tym słabszy ból płacenia i tym łatwiej uruchamia się mechanizm „a, dorzucę jeszcze to”, który w skali miesiąca zamienia się w setki złotych dodatkowych wydatków.
Drugi mechanizm to „odłączenie” w czasie momentu zakupu od momentu faktycznego poniesienia kosztu. Przy gotówce ból i przyjemność są zsynchronizowane: kupujesz – płacisz – czujesz jednocześnie radość z zakupu i dyskomfort związany z utratą pieniędzy. Karta kredytowa rozsuwa te momenty: dziś dostajesz produkt i dopaminowy „kop” przyjemności, a ból płacenia przychodzi dopiero przy wyciągu pod koniec miesiąca. To klasyczny przepis na przesuwanie dyskomfortu w przyszłość – coś, z czym nasz mózg radzi sobie słabo, bo jest bardzo skoncentrowany na „tu i teraz”.
Trzeci element układanki to tzw. efekt nominału (denomination effect). Raghubir i Srivastava pokazali, że ludzie są mniej skłonni wydać jedną dużą jednostkę (np. 100 zł) niż kilka mniejszych banknotów o tej samej łącznej wartości – chętniej wydają więc cztery razy po 20 zł niż jedną „setkę”. Karty i płatności mobilne sprowadzają pieniądze do jeszcze „drobniejszej” postaci – pojedynczych cyfrowych transakcji, w których nie widać żadnego dużego nominału, którego mielibyśmy bronić. Zjawisko efektu nominału powoduje, że bez żalu rozmieniamy na drobiazgi kilka małych banknotów czy płatności kartą, ale dużo trudniej psychicznie rozstać się z jednym dużym banknotem – dlatego karty i drobne nominały sprzyjają „uciekającym” pieniądzom.
W praktyce widać to np. w tym, że duży banknot w portfelu potrafi przetrwać tygodniami, podczas gdy karta „wyparowuje” saldo na koncie niemal niezauważalnie.
Czwarty, często niedoceniany aspekt to pamięć i śledzenie wydatków. Badania dotyczące bólu płacenia i płatności kartami pokazują, że osoby, które płacą elektronicznie, mają tendencję do zaniżania szacunków tego, ile naprawdę wydały, częściej też zapominają o mniejszych transakcjach.
W gotówce ten problem jest mniejszy: pusty portfel jest brutalnie czytelnym sygnałem, że pieniądze się skończyły. W świecie kart i telefonów stan konta sprawdzamy najczęściej dopiero wtedy, gdy „coś nie styka”, a drobne codzienne wydatki – kawa, przekąska, małe zakupy – rozmywają się w pamięci. Osoby, które płacą głównie kartą lub telefonem, statystycznie gorzej pamiętają, ile dokładnie wydały i na co, co sprawia, że znacznie łatwiej jest im nieświadomie przekroczyć budżet.
Do tego wszystkiego dochodzi fakt, że system finansowy aktywnie „gra” na tych mechanizmach. Banki, fintechy i sieci handlowe świadomie projektują proces płatności tak, aby był maksymalnie szybki, beztarciowy i „przyjemny”, bo wiedzą z badań, że każdy klik i każda sekunda namysłu mniej to realnie wyższy koszyk zakupowy. Pojawienie się płatności zbliżeniowych skróciło czas transakcji o kilkanaście–kilkadziesiąt sekund i zwiększyło wydatki – np. analizy Barclaycard w Wielkiej Brytanii pokazały wzrost wydatków o około 30%, a raport Mastercard mówił o ok. 40% wyższych wydatkach użytkowników płatności zbliżeniowych w porównaniu do tradycyjnych metod. Do tego dochodzą zakupy „one-click”, podpięte na stałe karty w sklepach internetowych, automatyczne odnowienia subskrypcji – wszystko po to, by decyzja „czy na pewno chcę za to zapłacić?” praktycznie nie miała kiedy się pojawić.
Programy lojalnościowe dodatkowo przesuwają naszą uwagę z kosztu na nagrodę. Punkty, mile, cashback, zniżki – to wszystko ma sprawić, że płacenie kartą będzie kojarzyło się z „zarabianiem”, a nie z wydawaniem. Psychologicznie to silny zabieg: zamiast myśleć „straciłem 200 zł”, myślimy „dostałem 40 zł cashbacku i trochę punktów”. Podobnie działają slogany typu „do 55 dni bez odsetek” – podkreślają odroczoną przyjemność, minimalizując w naszej świadomości przyszły ból płacenia. Z perspektywy banków czy organizacji płatniczych to czysta matematyka: część klientów faktycznie spłaci zadłużenie w terminie, ale wystarczająco duża grupa „pomyli się” w swoich założeniach i zapłaci wysokie odsetki.
Nie jest więc przypadkiem, że mówi się dziś o „efekcie bezgotówkowym” (cashless effect): liczne przeglądy badań i artykuły popularnonaukowe podkreślają, że klienci płacący cyfrowo częściej przekraczają budżet, częściej kupują impulsywnie i mają większy problem z kontrolą wydatków, choć subiektywnie czują się bardziej nowocześni i „ogarnięci finansowo”. Ta pozorna finansowa sprawność – „przecież wszystko mam w aplikacji” – bywa złudzeniem, jeśli nie idzie w parze z realnym, regularnym przeglądem transakcji.
W Polsce te mechanizmy są szczególnie silne, bo tempo przechodzenia na płatności bezgotówkowe jest bardzo wysokie. Dane NBP pokazują, że blisko 98% kart w Polsce to karty zbliżeniowe, a zdecydowana większość transakcji kartowych ma formę bezgotówkową. Program „Polska Bezgotówkowa” sprawił, że odsetek transakcji bezgotówkowych w punktach handlowych wzrósł z około jednej trzeciej w 2016 roku do około 65% w 2023 roku. Jednocześnie raport o zwyczajach płatniczych pokazuje, że choć prawie wszyscy Polacy nadal korzystają z gotówki, to większość codziennych płatności odbywa się kartą lub telefonem.
BLIK z kolei bije rekord za rekordem, stając się jednym z głównych sposobów płatności mobilnych – kilkaset milionów transakcji kwartalnie mówi samo za siebie. W polskich warunkach oznacza to, że przeciętny konsument żyje dziś w świecie, w którym zdecydowana większość punktów sprzedaży zachęca go do korzystania z metod płatności, które najmniej bolą psychicznie i przez to zwiększają ryzyko nadmiernych wydatków.
Czy to znaczy, że powinniśmy wyrzucić karty do kosza i wrócić do trzymania gotówki w kopertach? Niekoniecznie – ale warto świadomie używać różnych form płatności jako narzędzi, a nie pozwalać, by one używały nas. Wyniki badań nad efektem nominału podpowiadają np., że jeśli chcesz ograniczyć drobne, impulsywne wydatki, warto częściej trzymać w portfelu większe banknoty, bo psychologicznie trudniej będzie ci je rozmieniać na bzdury. W podobny sposób możesz traktować gotówkę jak „hamulec bezpieczeństwa” w kategoriach, w których masz tendencję do przesady (np. jedzenie na mieście, drobne zakupy w Żabce, kawa na wynos): wypłacasz na tydzień określoną kwotę i po jej fizycznym wyczerpaniu po prostu nie kupujesz więcej.
Równolegle warto „przywrócić ból płacenia” także w cyfrowym świecie. Można to zrobić bardzo konkretnymi trikami: wyłączając zapamiętywanie danych karty w sklepach internetowych, ograniczając liczbę podpiętych subskrypcji, ustawiając powiadomienia push o każdej transakcji oraz regularnie – np. raz w tygodniu – przeglądając historię wydatków na spokojnie, najlepiej z komentarzem: „czy kupiłbym to ponownie?”. Z psychologicznego punktu widzenia te miniprzeszkody są czymś w rodzaju świadomie wbudowanego tarcia, które daje twojemu mózgowi chwilę na zastanowienie. Nie bez powodu zresztą najnowsze badania Gen Z pokazują, że im mniej „widoczna” jest metoda płatności, tym większe są zakupy impulsywne i słabsza wrażliwość na cenę.
Warto też zmienić sposób myślenia o korzyściach z kart. Cashback i punkty mogą być fajnym dodatkiem, ale tylko wtedy, gdy nie zmieniają twoich decyzji zakupowych – jeśli kupujesz coś tylko dlatego, że „są punkty”, to w praktyce płacisz za własną zniżkę. Badania nad mobilnymi płatnościami pokazują, że same w sobie nie muszą zwiększać finansowej wrażliwości – użytkownicy, którzy świadomie korzystają z aplikacji i budżetów, bywają wręcz mniej podatni na niekontrolowane zadłużenie – ale wymaga to aktywnej pracy z danymi z aplikacji, a nie biernego klikania „zapłać”.
Ostatecznie problem nie polega na tym, że karty są „złe”, a gotówka „dobra”, tylko na tym, że technologia w naturalny sposób wykorzystuje nasze psychologiczne skróty – awersję do bólu, słabość w odraczaniu kosztów, tendencję do zapominania o rozproszonych drobnych wydatkach. Najrozsądniejsza strategia to nie wojna z kartą, ale świadome przywrócenie sobie odrobiny „bólu płacenia” tam, gdzie jest on naszym sprzymierzeńcem – przy codziennych wydatkach, impulsowych zachciankach i zakupach, które zbyt łatwo przechodzą przez terminal. Jeśli zrozumiesz, jak banki i psychologia wpływają na twoje decyzje, możesz korzystać z wygody cyfrowych płatności, nie pozwalając, by cichy „efekt karty” pożerał co miesiąc sporą część twojego budżetu.
Bibliografia - źródła wykorzystane przy tworzeniu artykułu:
1. Zellermayer, O. (1996). The Pain of Paying (Doctoral dissertation, Carnegie Mellon University).
https://www.proquest.com/dissertations-theses/pain-paying/docview/304238079/se-2
2. Pain of paying – hasło encyklopedyczne (Wikipedia).
https://en.wikipedia.org/wiki/Pain_of_paying
3. Pain of Paying – BehavioralEconomics.com (mini-encyklopedia).
https://www.behavioraleconomics.com/resources/mini-encyclopedia-of-be/pain-of-paying/
4. Patov, A. (b.r.). Pain of Paying – Renascence.
https://www.renascence.io/behavioral-biases/pain-of-paying
5. Pain of Paying – The Decision Lab (behawioralne wyjaśnienie).
https://thedecisionlab.com/reference-guide/psychology/pain-of-paying
6. Prelec, D., Simester, D. (2001). Always Leave Home Without It: A Further Investigation of the Credit-Card Effect on Willingness to Pay. Marketing Letters, 12(1), 5–12. (wersja robocza MIT).
https://web.mit.edu/simester/Public/Papers/Alwaysleavehome.pdf
7. Prelec, D., Simester, D. (2001). Always Leave Home Without It: A Further Investigation of the Credit-Card Effect on Willingness to Pay. Marketing Letters (wersja wydawnicza).
https://link.springer.com/article/10.1023/A%3A1008196717017
8. Lehrer, J. (2011). The High Cost of Easy Payments. WIRED.
https://www.wired.com/2011/03/the-high-cost-of-easy-payments/
9. Soman, D. (2001). Effects of Payment Mechanism on Spending Behavior: The Role of Rehearsal and Immediacy of Payments. Journal of Consumer Research, 27(4), 460–474. (PDF Rotman).
https://www-2.rotman.utoronto.ca/facbios/file/paymechjcr.pdf
10. Soman, D. (2001). Effects of Payment Mechanism on Spending Behavior: The Role of Rehearsal and Immediacy of Payments. Journal of Consumer Research (abstrakt / opis).
https://www.semanticscholar.org/paper/Effects-of-Payment-Mechanism-on-Spending-Behavior%3A-Soman/eb1a32d1fe3204e8ac1b9cc324024cebeedc0c51
11. Runnemark, E., Hedman, J., Xiao, X. (2015). Do Consumers Pay More Using Debit Cards than Cash? Journal of Behavioral and Experimental Finance, 7, 21–25. (opis CBS).
https://research.cbs.dk/en/publications/do-consumers-pay-more-using-debit-cards-than-cash/
12. Runnemark, E., Hedman, J., Xiao, X. (2015). Do Consumers Pay More Using Debit Cards than Cash? Journal of Behavioral and Experimental Finance (ScienceDirect).
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1567422315000149
13. Raghubir, P., Srivastava, J. (2009). The Denomination Effect. Journal of Consumer Research, 36(4), 701–713. (Oxford Academic).
https://academic.oup.com/jcr/article/36/4/701/1791668
14. Raghubir, P., Srivastava, J. (2009). The Denomination Effect. (wersja PDF, ResearchGate).
https://www.researchgate.net/publication/46553781_The_Denomination_Effect
15. Denomination effect – hasło encyklopedyczne (Wikipedia).
https://en.wikipedia.org/wiki/Denomination_effect
16. Knutson, B., Rick, S., Wimmer, G. E., Prelec, D., Loewenstein, G. (2007). Neural Predictors of Purchases. Neuron, 53(1), 147–156. (pełny tekst – PubMed Central).
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1876732/
17. Knutson, B., Rick, S., Wimmer, G. E., Prelec, D., Loewenstein, G. (2007). Neural Predictors of Purchases. Neuron (abstrakt – PubMed).
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17196537/
18. Ceravolo, M. G. i in. (2019). Cash, Card or Smartphone: The Neural Correlates of Payment Methods. Frontiers in Neuroscience.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6856651/
19. Banker, S., et al. (2021). Neural mechanisms of credit card spending. Scientific Reports.
https://www.nature.com/articles/s41598-021-83488-3
20. Knutson, B. i in. (2007). Neural Predictors of Purchases – opis popularnonaukowy CMU „Spend ’Til It Hurts”.
https://www.cmu.edu/homepage/practical/2007/winter/spending-til-it-hurts.shtml
21. Broekhoff, M. C., van der Cruijsen, C. (2024). Paying in a Blink of an Eye: It Hurts Less, but You Spend More. Journal of Economic Behavior & Organization (opis).
https://ideas.repec.org/a/eee/jeborg/v221y2024icp110-133.html
22. Broekhoff, M. C., van der Cruijsen, C. (2024). Paying in a Blink of an Eye: It Hurts Less, but You Spend More. (pełny tekst PDF).
https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/966371018/1-s2.0-S0167268124001100-main.pdf
23. Broekhoff, M. C., van der Cruijsen, C. (2022). Paying in a Blink of an Eye: It Hurts Less, but You Spend More. (wersja robocza – SSRN).
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4313825
24. De Nederlandsche Bank (2024). Spending money hurts, but less if you’re a teenager paying cash. Komunikat prasowy DNB.
https://www.dnb.nl/en/general-news/news-2024/spending-money-hurts-but-less-if-you-re-a-teenager-paying-cash/
25. OECD (2025). Supporting informed and safe use of digital payments through digital financial literacy.
https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2025/09/supporting-informed-and-safe-use-of-digital-payments-through-digital-financial-literacy_5e6b71b3/21de47d1-en.pdf
26. Narodowy Bank Polski (2024). Zwyczaje płatnicze w Polsce w 2023 r. (raport PDF).
https://static.nbp.pl/systemy/platniczy/Zwyczaje-platnicze-w-Polsce-2023.pdf
27. Narodowy Bank Polski. Zwyczaje płatnicze Polaków – strona zbiorcza raportów.
https://nbp.pl/system-platniczy/dane-i-analizy/analizy-i-opracowania/zwyczaje-platnicze-polakow/
28. Narodowy Bank Polski (2023). Informacja o kartach płatniczych – I kwartał 2023 r.
https://nbp.pl/wp-content/uploads/2023/08/Informacja-o-kartach-platniczych-%E2%80%93-I-kwartal-2023-r.pdf
29. Narodowy Bank Polski (2023). Informacja o kartach płatniczych – II kwartał 2023 r.
https://nbp.pl/wp-content/uploads/2023/11/2023-Q2-inf-o-kartach-platniczych.pdf
30. Narodowy Bank Polski (2024). Informacja o kartach płatniczych – III kwartał 2023 r.
https://nbp.pl/wp-content/uploads/2024/01/Informacja-o-kartach-planiczych-2023Q3.pdf
31. Narodowy Bank Polski (2024). Informacja o kartach płatniczych – IV kwartał 2023 r.
https://nbp.pl/wp-content/uploads/2024/05/2023-Q4-inf-o-kartach-platniczych-plik.pdf
32. Fundacja Polska Bezgotówkowa (2024). Już ponad 2/3 transakcji w sklepach i punktach usługowych realizowana jest bezgotówkowo.
https://polskabezgotowkowa.pl/aktualnosci/juz-ponad-2-3-transakcji-w-sklepach-i-punktach-uslugowych-realizowana-jest-bezgotowkowo/
33. Fundacja Polska Bezgotówkowa (2025). Dwie na trzy płatności w 2024 roku w Polsce to transakcje bezgotówkowe.
https://polskabezgotowkowa.pl/aktualnosci/dwie-na-trzy-platnosci-w-2024-roku-w-polsce-to-transakcje-bezgotowkowe-najnowsze-dane/
34. Fundacja Polska Bezgotówkowa (2025). Karty płatnicze i mobilne płatności NFC – tak dziś płacą Polacy.
https://polskabezgotowkowa.pl/aktualnosci/karty-platnicze-i-mobilne-platnosci-nfc-tak-dzis-placa-polacy/
35. Polski Standard Płatności (2025). Ponad 740 mln transakcji BLIKIEM w trzecim kwartale 2025 r.
https://www.blik.com/ponad-740-mln-transakcji-blikiem-w-trzecim-kwartale-2025-r
36. Cashless.pl (2024). Prawie 58 proc. transakcji płatniczych wykonujecie kartami. NBP o zwyczajach płatniczych w 2023 r.
https://www.cashless.pl/16209-nbp-zwyczaje-platnicze-2023
37. Bank.pl (2024). Płatności bezgotówkowe: musimy zmniejszyć wykluczenie cyfrowe konsumentów.
https://bank.pl/raport-specjalny-platnosci-bezgotowkowe-musimy-zmniejszyc-wykluczenie-cyfrowe-konsumentow/
38. Mastercard (2020). Driving Contactless Payment Adoption.
https://www.mastercard.com/global/en/news-and-trends/Insights/2020/driving-contactless-payment-adoption.html
39. Mastercard (2020). Mastercard study shows consumers moving to contactless payments for everyday purchases.
https://www.mastercard.com/news/ap/en/newsroom/press-releases/en/2020/april/mastercard-study-shows-consumers-moving-to-contactless-payments-for-everyday-purchases/
40. Barclays / Barclaycard (2025). Barclays data shows contactless spending broke new record in 2024.
https://home.barclays/news/press-releases/2025/04/barclays-data-shows-contactless-spending-broke-new-record-in-202/
41. Credit Connect (2025). Contactless payments hit record high in 2024.
https://www.credit-connect.co.uk/news/consumer-lending/financial-services/contactless-payments-hit-record-high-in-2024/
42. Investopedia (2025). Is Your Monthly Budget the Victim of the “Cashless Effect”? How to Combat Overspending.
https://www.investopedia.com/the-cashless-effect-and-your-spending-11739269
43. Investopedia (2025). How Gen Z’s “Cash Stuffing” Trend Trades Digital Convenience for Physical Control.
https://www.investopedia.com/gen-z-s-and-the-cash-stuffing-trend-11731846
44. Ahn, S. Y., et al. (2022). Does mobile payment use lead to overspending? The mediating role of financial anxiety and shopping enjoyment. Computers in Human Behavior.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0747563222001418
45. Ahn, S. Y., et al. (2022). Does mobile payment use lead to overspending? (wersja ACM).
https://dl.acm.org/doi/10.1016/j.chb.2022.107319
46. Goyal, M. (2024). Impact of Cashless Payments on Impulse Buying Behaviour of Gen Z. ShodhKosh: Journal of Visual and Performing Arts.
https://www.researchgate.net/publication/384706118_IMPACT_OF_CASHLESS_PAYMENTS_ON_IMPULSE_BUYING_BEHAVIOUR_OF_GEN_Z
47. The Silent Wallet: How Payment Mode Transparency Shapes Spending Behaviour in Gen Z Consumers. Advances in Consumer Research / ACR (2025).
https://acr-journal.com/article/the-silent-wallet-how-payment-mode-transparency-shapes-spending-behaviour-in-gen-z-consumers-1857/
48. Klement, M. (2024). If you want to spend less, pay cash…or with a mobile phone.
https://klementoninvesting.substack.com/p/if-you-want-to-spend-less-pay-cashor
W ekonomii behawioralnej mówi się o „bólu płacenia” – nieprzyjemnym uczuciu związanym z oddawaniem pieniędzy, opisanym już w latach 90. przez Ofera Zellermayera i rozwijanym później przez wielu badaczy. Gotówka ten ból wzmacnia, bo jej utrata jest wyjątkowo namacalna: widzimy, jak banknoty znikają z portfela, czujemy fizyczny gest oddawania ich sprzedawcy. Karta i płatności mobilne ten proces znieczulają, bo zamiast konkretnego banknotu mamy abstrakcyjną liczbę na wyciągu czy w aplikacji. Im mniej „namacalny” jest moment utraty pieniędzy, tym słabszy jest hamulec, który w normalnych warunkach powstrzymuje nas przed impulsywnymi wydatkami.
W kontrolowanych eksperymentach Prelec i Simester pokazali, że skłonność do zapłaty za ten sam produkt potrafi być nawet o kilkadziesiąt procent wyższa, gdy uczestnicy płacą kartą kredytową zamiast gotówką. W ich klasycznym badaniu studenci MIT deklarowali gotowość zapłaty nawet dwukrotnie wyższej ceny za bilety wstępu, kiedy wiedzieli, że zapłacą kartą, niż gdy mieli płacić gotówką – i były to prawdziwe, a nie hipotetyczne transakcje. Ten efekt nie da się wytłumaczyć tylko „większą płynnością” karty; uczestnicy mieli środki także w gotówce. Sama forma płatności zmieniała więc sposób odczuwania wydatku.
Nowsze badania idą jeszcze dalej: eksperymenty Runnemark, Hedmana i Xiao pokazują, że ludzie są gotowi zapłacić o 22–54% więcej, gdy używają karty debetowej zamiast gotówki, nawet jeśli różnice w dostępnej kwocie zostaną kontrolowane. Holenderskie badanie Broekhoffa z 2024 roku wykazało, że płatności elektroniczne bolą mniej niż gotówkowe, a najmniej bolesne są płatności zbliżeniowe czy iDEAL – popularna metoda online – co przekłada się na wyższe wydatki. Dodatkowo przeglądy literatury nad tzw. pain of paying pokazują konsekwentnie: im bardziej „bezszwowa” i cyfrowa jest płatność, tym wyższa skłonność do konsumpcji i mniejsza samokontrola.
Nowsze badania – m.in. Runnemark i współautorzy oraz przeglądy literatury o tzw. pain of paying – potwierdzają, że zarówno karty kredytowe, jak i debetowe oraz mobilne portfele systematycznie zwiększają średnie wydatki w porównaniu z gotówką. Psychologia płacenia kartą ma też swój wymiar neurologiczny. Badanie „Neural Predictors of Purchases” Knutsona i współautorów pokazało, że przy oglądaniu atrakcyjnych produktów aktywuje się w mózgu ośrodek nagrody (jądro półleżące), ale kiedy cena jest zbyt wysoka, rośnie aktywność wyspy – obszaru związanego z odczuwaniem bólu i strat – co często prowadzi do rezygnacji z zakupu. Z kolei nowsze badania nad realnymi płatnościami kartą i gotówką pokazują, że przy płatności gotówką wyspa reaguje silniej, a przy płaceniu kartą bardziej aktywne są obszary związane z nagrodą i motywacją do wydawania.
Obrazowanie mózgu pokazuje, że przy płatności gotówką silniej uaktywnia się m.in. wyspa odpowiedzialna za odczuwanie bólu i strat, podczas gdy przy płatności kartą mocniej świecą ośrodki nagrody, co dosłownie osłabia hamulec przed zakupem. Mówiąc prościej: mózg czuje zakup, ale nie czuje tak bardzo płatności, więc łatwiej daje zielone światło konsumpcji.
Kluczową rolę odgrywa tu tzw. „transparentność płatności”. Dilip Soman już na początku lat 2000 pokazał na podstawie quasi-eksperymentów, że metody płatności różnią się tym, na ile wyraźnie widzimy sam akt zapłaty i kwotę; im mniej „przezroczysta” płatność, tym niższy ból płacenia i tym wyższa konsumpcja. Gotówka jest maksymalnie transparentna: widzimy, co wychodzi z portfela, trudno to zignorować. Karta zbliżeniowa czy płatność telefonem są niemal niewidoczne – krótkie „piknięcie” terminala i wszystko dzieje się w tle. Im mniej widoczny i namacalny jest sposób płatności, tym słabszy ból płacenia i tym łatwiej uruchamia się mechanizm „a, dorzucę jeszcze to”, który w skali miesiąca zamienia się w setki złotych dodatkowych wydatków.
Drugi mechanizm to „odłączenie” w czasie momentu zakupu od momentu faktycznego poniesienia kosztu. Przy gotówce ból i przyjemność są zsynchronizowane: kupujesz – płacisz – czujesz jednocześnie radość z zakupu i dyskomfort związany z utratą pieniędzy. Karta kredytowa rozsuwa te momenty: dziś dostajesz produkt i dopaminowy „kop” przyjemności, a ból płacenia przychodzi dopiero przy wyciągu pod koniec miesiąca. To klasyczny przepis na przesuwanie dyskomfortu w przyszłość – coś, z czym nasz mózg radzi sobie słabo, bo jest bardzo skoncentrowany na „tu i teraz”.
Trzeci element układanki to tzw. efekt nominału (denomination effect). Raghubir i Srivastava pokazali, że ludzie są mniej skłonni wydać jedną dużą jednostkę (np. 100 zł) niż kilka mniejszych banknotów o tej samej łącznej wartości – chętniej wydają więc cztery razy po 20 zł niż jedną „setkę”. Karty i płatności mobilne sprowadzają pieniądze do jeszcze „drobniejszej” postaci – pojedynczych cyfrowych transakcji, w których nie widać żadnego dużego nominału, którego mielibyśmy bronić. Zjawisko efektu nominału powoduje, że bez żalu rozmieniamy na drobiazgi kilka małych banknotów czy płatności kartą, ale dużo trudniej psychicznie rozstać się z jednym dużym banknotem – dlatego karty i drobne nominały sprzyjają „uciekającym” pieniądzom.
W praktyce widać to np. w tym, że duży banknot w portfelu potrafi przetrwać tygodniami, podczas gdy karta „wyparowuje” saldo na koncie niemal niezauważalnie.
Czwarty, często niedoceniany aspekt to pamięć i śledzenie wydatków. Badania dotyczące bólu płacenia i płatności kartami pokazują, że osoby, które płacą elektronicznie, mają tendencję do zaniżania szacunków tego, ile naprawdę wydały, częściej też zapominają o mniejszych transakcjach.
W gotówce ten problem jest mniejszy: pusty portfel jest brutalnie czytelnym sygnałem, że pieniądze się skończyły. W świecie kart i telefonów stan konta sprawdzamy najczęściej dopiero wtedy, gdy „coś nie styka”, a drobne codzienne wydatki – kawa, przekąska, małe zakupy – rozmywają się w pamięci. Osoby, które płacą głównie kartą lub telefonem, statystycznie gorzej pamiętają, ile dokładnie wydały i na co, co sprawia, że znacznie łatwiej jest im nieświadomie przekroczyć budżet.
Do tego wszystkiego dochodzi fakt, że system finansowy aktywnie „gra” na tych mechanizmach. Banki, fintechy i sieci handlowe świadomie projektują proces płatności tak, aby był maksymalnie szybki, beztarciowy i „przyjemny”, bo wiedzą z badań, że każdy klik i każda sekunda namysłu mniej to realnie wyższy koszyk zakupowy. Pojawienie się płatności zbliżeniowych skróciło czas transakcji o kilkanaście–kilkadziesiąt sekund i zwiększyło wydatki – np. analizy Barclaycard w Wielkiej Brytanii pokazały wzrost wydatków o około 30%, a raport Mastercard mówił o ok. 40% wyższych wydatkach użytkowników płatności zbliżeniowych w porównaniu do tradycyjnych metod. Do tego dochodzą zakupy „one-click”, podpięte na stałe karty w sklepach internetowych, automatyczne odnowienia subskrypcji – wszystko po to, by decyzja „czy na pewno chcę za to zapłacić?” praktycznie nie miała kiedy się pojawić.
Programy lojalnościowe dodatkowo przesuwają naszą uwagę z kosztu na nagrodę. Punkty, mile, cashback, zniżki – to wszystko ma sprawić, że płacenie kartą będzie kojarzyło się z „zarabianiem”, a nie z wydawaniem. Psychologicznie to silny zabieg: zamiast myśleć „straciłem 200 zł”, myślimy „dostałem 40 zł cashbacku i trochę punktów”. Podobnie działają slogany typu „do 55 dni bez odsetek” – podkreślają odroczoną przyjemność, minimalizując w naszej świadomości przyszły ból płacenia. Z perspektywy banków czy organizacji płatniczych to czysta matematyka: część klientów faktycznie spłaci zadłużenie w terminie, ale wystarczająco duża grupa „pomyli się” w swoich założeniach i zapłaci wysokie odsetki.
Nie jest więc przypadkiem, że mówi się dziś o „efekcie bezgotówkowym” (cashless effect): liczne przeglądy badań i artykuły popularnonaukowe podkreślają, że klienci płacący cyfrowo częściej przekraczają budżet, częściej kupują impulsywnie i mają większy problem z kontrolą wydatków, choć subiektywnie czują się bardziej nowocześni i „ogarnięci finansowo”. Ta pozorna finansowa sprawność – „przecież wszystko mam w aplikacji” – bywa złudzeniem, jeśli nie idzie w parze z realnym, regularnym przeglądem transakcji.
W Polsce te mechanizmy są szczególnie silne, bo tempo przechodzenia na płatności bezgotówkowe jest bardzo wysokie. Dane NBP pokazują, że blisko 98% kart w Polsce to karty zbliżeniowe, a zdecydowana większość transakcji kartowych ma formę bezgotówkową. Program „Polska Bezgotówkowa” sprawił, że odsetek transakcji bezgotówkowych w punktach handlowych wzrósł z około jednej trzeciej w 2016 roku do około 65% w 2023 roku. Jednocześnie raport o zwyczajach płatniczych pokazuje, że choć prawie wszyscy Polacy nadal korzystają z gotówki, to większość codziennych płatności odbywa się kartą lub telefonem.
BLIK z kolei bije rekord za rekordem, stając się jednym z głównych sposobów płatności mobilnych – kilkaset milionów transakcji kwartalnie mówi samo za siebie. W polskich warunkach oznacza to, że przeciętny konsument żyje dziś w świecie, w którym zdecydowana większość punktów sprzedaży zachęca go do korzystania z metod płatności, które najmniej bolą psychicznie i przez to zwiększają ryzyko nadmiernych wydatków.
Czy to znaczy, że powinniśmy wyrzucić karty do kosza i wrócić do trzymania gotówki w kopertach? Niekoniecznie – ale warto świadomie używać różnych form płatności jako narzędzi, a nie pozwalać, by one używały nas. Wyniki badań nad efektem nominału podpowiadają np., że jeśli chcesz ograniczyć drobne, impulsywne wydatki, warto częściej trzymać w portfelu większe banknoty, bo psychologicznie trudniej będzie ci je rozmieniać na bzdury. W podobny sposób możesz traktować gotówkę jak „hamulec bezpieczeństwa” w kategoriach, w których masz tendencję do przesady (np. jedzenie na mieście, drobne zakupy w Żabce, kawa na wynos): wypłacasz na tydzień określoną kwotę i po jej fizycznym wyczerpaniu po prostu nie kupujesz więcej.
Równolegle warto „przywrócić ból płacenia” także w cyfrowym świecie. Można to zrobić bardzo konkretnymi trikami: wyłączając zapamiętywanie danych karty w sklepach internetowych, ograniczając liczbę podpiętych subskrypcji, ustawiając powiadomienia push o każdej transakcji oraz regularnie – np. raz w tygodniu – przeglądając historię wydatków na spokojnie, najlepiej z komentarzem: „czy kupiłbym to ponownie?”. Z psychologicznego punktu widzenia te miniprzeszkody są czymś w rodzaju świadomie wbudowanego tarcia, które daje twojemu mózgowi chwilę na zastanowienie. Nie bez powodu zresztą najnowsze badania Gen Z pokazują, że im mniej „widoczna” jest metoda płatności, tym większe są zakupy impulsywne i słabsza wrażliwość na cenę.
Warto też zmienić sposób myślenia o korzyściach z kart. Cashback i punkty mogą być fajnym dodatkiem, ale tylko wtedy, gdy nie zmieniają twoich decyzji zakupowych – jeśli kupujesz coś tylko dlatego, że „są punkty”, to w praktyce płacisz za własną zniżkę. Badania nad mobilnymi płatnościami pokazują, że same w sobie nie muszą zwiększać finansowej wrażliwości – użytkownicy, którzy świadomie korzystają z aplikacji i budżetów, bywają wręcz mniej podatni na niekontrolowane zadłużenie – ale wymaga to aktywnej pracy z danymi z aplikacji, a nie biernego klikania „zapłać”.
Ostatecznie problem nie polega na tym, że karty są „złe”, a gotówka „dobra”, tylko na tym, że technologia w naturalny sposób wykorzystuje nasze psychologiczne skróty – awersję do bólu, słabość w odraczaniu kosztów, tendencję do zapominania o rozproszonych drobnych wydatkach. Najrozsądniejsza strategia to nie wojna z kartą, ale świadome przywrócenie sobie odrobiny „bólu płacenia” tam, gdzie jest on naszym sprzymierzeńcem – przy codziennych wydatkach, impulsowych zachciankach i zakupach, które zbyt łatwo przechodzą przez terminal. Jeśli zrozumiesz, jak banki i psychologia wpływają na twoje decyzje, możesz korzystać z wygody cyfrowych płatności, nie pozwalając, by cichy „efekt karty” pożerał co miesiąc sporą część twojego budżetu.
Bibliografia - źródła wykorzystane przy tworzeniu artykułu:
1. Zellermayer, O. (1996). The Pain of Paying (Doctoral dissertation, Carnegie Mellon University).
https://www.proquest.com/dissertations-theses/pain-paying/docview/304238079/se-2
2. Pain of paying – hasło encyklopedyczne (Wikipedia).
https://en.wikipedia.org/wiki/Pain_of_paying
3. Pain of Paying – BehavioralEconomics.com (mini-encyklopedia).
https://www.behavioraleconomics.com/resources/mini-encyclopedia-of-be/pain-of-paying/
4. Patov, A. (b.r.). Pain of Paying – Renascence.
https://www.renascence.io/behavioral-biases/pain-of-paying
5. Pain of Paying – The Decision Lab (behawioralne wyjaśnienie).
https://thedecisionlab.com/reference-guide/psychology/pain-of-paying
6. Prelec, D., Simester, D. (2001). Always Leave Home Without It: A Further Investigation of the Credit-Card Effect on Willingness to Pay. Marketing Letters, 12(1), 5–12. (wersja robocza MIT).
https://web.mit.edu/simester/Public/Papers/Alwaysleavehome.pdf
7. Prelec, D., Simester, D. (2001). Always Leave Home Without It: A Further Investigation of the Credit-Card Effect on Willingness to Pay. Marketing Letters (wersja wydawnicza).
https://link.springer.com/article/10.1023/A%3A1008196717017
8. Lehrer, J. (2011). The High Cost of Easy Payments. WIRED.
https://www.wired.com/2011/03/the-high-cost-of-easy-payments/
9. Soman, D. (2001). Effects of Payment Mechanism on Spending Behavior: The Role of Rehearsal and Immediacy of Payments. Journal of Consumer Research, 27(4), 460–474. (PDF Rotman).
https://www-2.rotman.utoronto.ca/facbios/file/paymechjcr.pdf
10. Soman, D. (2001). Effects of Payment Mechanism on Spending Behavior: The Role of Rehearsal and Immediacy of Payments. Journal of Consumer Research (abstrakt / opis).
https://www.semanticscholar.org/paper/Effects-of-Payment-Mechanism-on-Spending-Behavior%3A-Soman/eb1a32d1fe3204e8ac1b9cc324024cebeedc0c51
11. Runnemark, E., Hedman, J., Xiao, X. (2015). Do Consumers Pay More Using Debit Cards than Cash? Journal of Behavioral and Experimental Finance, 7, 21–25. (opis CBS).
https://research.cbs.dk/en/publications/do-consumers-pay-more-using-debit-cards-than-cash/
12. Runnemark, E., Hedman, J., Xiao, X. (2015). Do Consumers Pay More Using Debit Cards than Cash? Journal of Behavioral and Experimental Finance (ScienceDirect).
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1567422315000149
13. Raghubir, P., Srivastava, J. (2009). The Denomination Effect. Journal of Consumer Research, 36(4), 701–713. (Oxford Academic).
https://academic.oup.com/jcr/article/36/4/701/1791668
14. Raghubir, P., Srivastava, J. (2009). The Denomination Effect. (wersja PDF, ResearchGate).
https://www.researchgate.net/publication/46553781_The_Denomination_Effect
15. Denomination effect – hasło encyklopedyczne (Wikipedia).
https://en.wikipedia.org/wiki/Denomination_effect
16. Knutson, B., Rick, S., Wimmer, G. E., Prelec, D., Loewenstein, G. (2007). Neural Predictors of Purchases. Neuron, 53(1), 147–156. (pełny tekst – PubMed Central).
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1876732/
17. Knutson, B., Rick, S., Wimmer, G. E., Prelec, D., Loewenstein, G. (2007). Neural Predictors of Purchases. Neuron (abstrakt – PubMed).
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17196537/
18. Ceravolo, M. G. i in. (2019). Cash, Card or Smartphone: The Neural Correlates of Payment Methods. Frontiers in Neuroscience.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6856651/
19. Banker, S., et al. (2021). Neural mechanisms of credit card spending. Scientific Reports.
https://www.nature.com/articles/s41598-021-83488-3
20. Knutson, B. i in. (2007). Neural Predictors of Purchases – opis popularnonaukowy CMU „Spend ’Til It Hurts”.
https://www.cmu.edu/homepage/practical/2007/winter/spending-til-it-hurts.shtml
21. Broekhoff, M. C., van der Cruijsen, C. (2024). Paying in a Blink of an Eye: It Hurts Less, but You Spend More. Journal of Economic Behavior & Organization (opis).
https://ideas.repec.org/a/eee/jeborg/v221y2024icp110-133.html
22. Broekhoff, M. C., van der Cruijsen, C. (2024). Paying in a Blink of an Eye: It Hurts Less, but You Spend More. (pełny tekst PDF).
https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/966371018/1-s2.0-S0167268124001100-main.pdf
23. Broekhoff, M. C., van der Cruijsen, C. (2022). Paying in a Blink of an Eye: It Hurts Less, but You Spend More. (wersja robocza – SSRN).
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4313825
24. De Nederlandsche Bank (2024). Spending money hurts, but less if you’re a teenager paying cash. Komunikat prasowy DNB.
https://www.dnb.nl/en/general-news/news-2024/spending-money-hurts-but-less-if-you-re-a-teenager-paying-cash/
25. OECD (2025). Supporting informed and safe use of digital payments through digital financial literacy.
https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2025/09/supporting-informed-and-safe-use-of-digital-payments-through-digital-financial-literacy_5e6b71b3/21de47d1-en.pdf
26. Narodowy Bank Polski (2024). Zwyczaje płatnicze w Polsce w 2023 r. (raport PDF).
https://static.nbp.pl/systemy/platniczy/Zwyczaje-platnicze-w-Polsce-2023.pdf
27. Narodowy Bank Polski. Zwyczaje płatnicze Polaków – strona zbiorcza raportów.
https://nbp.pl/system-platniczy/dane-i-analizy/analizy-i-opracowania/zwyczaje-platnicze-polakow/
28. Narodowy Bank Polski (2023). Informacja o kartach płatniczych – I kwartał 2023 r.
https://nbp.pl/wp-content/uploads/2023/08/Informacja-o-kartach-platniczych-%E2%80%93-I-kwartal-2023-r.pdf
29. Narodowy Bank Polski (2023). Informacja o kartach płatniczych – II kwartał 2023 r.
https://nbp.pl/wp-content/uploads/2023/11/2023-Q2-inf-o-kartach-platniczych.pdf
30. Narodowy Bank Polski (2024). Informacja o kartach płatniczych – III kwartał 2023 r.
https://nbp.pl/wp-content/uploads/2024/01/Informacja-o-kartach-planiczych-2023Q3.pdf
31. Narodowy Bank Polski (2024). Informacja o kartach płatniczych – IV kwartał 2023 r.
https://nbp.pl/wp-content/uploads/2024/05/2023-Q4-inf-o-kartach-platniczych-plik.pdf
32. Fundacja Polska Bezgotówkowa (2024). Już ponad 2/3 transakcji w sklepach i punktach usługowych realizowana jest bezgotówkowo.
https://polskabezgotowkowa.pl/aktualnosci/juz-ponad-2-3-transakcji-w-sklepach-i-punktach-uslugowych-realizowana-jest-bezgotowkowo/
33. Fundacja Polska Bezgotówkowa (2025). Dwie na trzy płatności w 2024 roku w Polsce to transakcje bezgotówkowe.
https://polskabezgotowkowa.pl/aktualnosci/dwie-na-trzy-platnosci-w-2024-roku-w-polsce-to-transakcje-bezgotowkowe-najnowsze-dane/
34. Fundacja Polska Bezgotówkowa (2025). Karty płatnicze i mobilne płatności NFC – tak dziś płacą Polacy.
https://polskabezgotowkowa.pl/aktualnosci/karty-platnicze-i-mobilne-platnosci-nfc-tak-dzis-placa-polacy/
35. Polski Standard Płatności (2025). Ponad 740 mln transakcji BLIKIEM w trzecim kwartale 2025 r.
https://www.blik.com/ponad-740-mln-transakcji-blikiem-w-trzecim-kwartale-2025-r
36. Cashless.pl (2024). Prawie 58 proc. transakcji płatniczych wykonujecie kartami. NBP o zwyczajach płatniczych w 2023 r.
https://www.cashless.pl/16209-nbp-zwyczaje-platnicze-2023
37. Bank.pl (2024). Płatności bezgotówkowe: musimy zmniejszyć wykluczenie cyfrowe konsumentów.
https://bank.pl/raport-specjalny-platnosci-bezgotowkowe-musimy-zmniejszyc-wykluczenie-cyfrowe-konsumentow/
38. Mastercard (2020). Driving Contactless Payment Adoption.
https://www.mastercard.com/global/en/news-and-trends/Insights/2020/driving-contactless-payment-adoption.html
39. Mastercard (2020). Mastercard study shows consumers moving to contactless payments for everyday purchases.
https://www.mastercard.com/news/ap/en/newsroom/press-releases/en/2020/april/mastercard-study-shows-consumers-moving-to-contactless-payments-for-everyday-purchases/
40. Barclays / Barclaycard (2025). Barclays data shows contactless spending broke new record in 2024.
https://home.barclays/news/press-releases/2025/04/barclays-data-shows-contactless-spending-broke-new-record-in-202/
41. Credit Connect (2025). Contactless payments hit record high in 2024.
https://www.credit-connect.co.uk/news/consumer-lending/financial-services/contactless-payments-hit-record-high-in-2024/
42. Investopedia (2025). Is Your Monthly Budget the Victim of the “Cashless Effect”? How to Combat Overspending.
https://www.investopedia.com/the-cashless-effect-and-your-spending-11739269
43. Investopedia (2025). How Gen Z’s “Cash Stuffing” Trend Trades Digital Convenience for Physical Control.
https://www.investopedia.com/gen-z-s-and-the-cash-stuffing-trend-11731846
44. Ahn, S. Y., et al. (2022). Does mobile payment use lead to overspending? The mediating role of financial anxiety and shopping enjoyment. Computers in Human Behavior.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0747563222001418
45. Ahn, S. Y., et al. (2022). Does mobile payment use lead to overspending? (wersja ACM).
https://dl.acm.org/doi/10.1016/j.chb.2022.107319
46. Goyal, M. (2024). Impact of Cashless Payments on Impulse Buying Behaviour of Gen Z. ShodhKosh: Journal of Visual and Performing Arts.
https://www.researchgate.net/publication/384706118_IMPACT_OF_CASHLESS_PAYMENTS_ON_IMPULSE_BUYING_BEHAVIOUR_OF_GEN_Z
47. The Silent Wallet: How Payment Mode Transparency Shapes Spending Behaviour in Gen Z Consumers. Advances in Consumer Research / ACR (2025).
https://acr-journal.com/article/the-silent-wallet-how-payment-mode-transparency-shapes-spending-behaviour-in-gen-z-consumers-1857/
48. Klement, M. (2024). If you want to spend less, pay cash…or with a mobile phone.
https://klementoninvesting.substack.com/p/if-you-want-to-spend-less-pay-cashor
Źródło: Jarosław Wasiński, MyBank.pl
Publikuj:
Banki - Najnowsze wiadomości i komentarze
Czy stacjonarne placówki bankowe mają jeszcze sens w dobie pełnej cyfryzacji?
2025-11-17 Felieton MyBank.plCyfryzacja bankowości sprawiła, że większość codziennych spraw załatwiamy dziś w aplikacji – od sprawdzenia salda, przez przelewy, po zaciągnięcie kredytu gotówkowego. Naturalne więc pytanie brzmi: czy w takim świecie stacjonarne placówki bankowe mają jeszcze sens, czy są tylko kosztownym reliktem epoki papierowych wyciągów i kolejek do okienka? Odpowiedź nie jest ani prosta, ani zero-jedynkowa, bo wraz z rozwojem kanałów cyfrowych fizyczna sieć banku nie znika – raczej zmienia funkcję, skalę i sposób działania.
Unieważnienie kredytu w euro i CHF – jak odzyskać pieniądze i uwolnić się od banku (2025)
2025-11-10 Materiał zewnętrznyW ostatnich latach tysiące kredytobiorców w Polsce – zarówno posiadających kredyt frankowy (CHF), jak i kredyt walutowy w euro – zaczęło domagać się sprawiedliwości w sądach. Wspólnym mianownikiem tych spraw są nieuczciwe zapisy w umowach kredytowych, tzw. klauzule abuzywne, które powodowały, że ryzyko kursowe w całości przerzucano na klienta. W efekcie wielu konsumentów płaciło raty znacznie wyższe, niż mogliby przewidzieć w chwili podpisywania umowy.
Jak skutecznie negocjować warunki kredytu w banku?
2025-10-28 Poradnik MyBank.plNegocjowanie warunków kredytu w banku to nie tylko sztuka perswazji, lecz przede wszystkim proces wymagający rzetelnego przygotowania, dogłębnej analizy własnej sytuacji finansowej oraz znajomości zasad funkcjonowania sektora bankowego. Na tle rosnącej konkurencji wśród banków i zmiennej sytuacji gospodarczej, świadomy kredytobiorca ma dziś więcej narzędzi do uzyskania lepszych warunków kredytowych niż jeszcze kilka lat temu. Poniżej znajdziesz ekspercki przegląd strategii i porad, jak skutecznie negocjować warunki kredytu.
IKE i IKZE – jak wybrać najlepszą instytucję do oszczędzania na emeryturę?
2025-10-14 Materiał zewnętrznyTo, kto będzie prowadził Twoje IKE i IKZE może realnie wpłynąć na sposób obsługi konta i wysokość kapitału do wypłaty na emeryturze. Dowiedz się, jakie instytucje prowadzą te konta emerytalne i co wziąć pod uwagę przy wyborze konkretnej oferty.
Kredyty hipoteczne w polskich bankach – kto oferuje najatrakcyjniejsze warunki?
2025-10-08 Analizy MyBank.plPaździernik 2025 roku przynosi mieszane sygnały dla polskiego rynku kredytów hipotecznych. Po dwóch obniżkach stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego w lipcu i wrześniu, stopa referencyjna wynosi obecnie 4,75%, co teorycznie powinno przekładzać się na tańsze kredyty. W praktyce jednak banki ostrożnie podchodzą do obniżek marż, a polska jest nadal w czołówce najdroższych kredytów hipotecznych w Unii Europejskiej.
Pożyczka na auto czy kredyt? Najważniejsze różnice
2025-09-02 Poradnik kredytobiorcyPlanowanie zakupu auta wiąże się z poszukiwaniem najlepszego finansowania. Pożyczka na auto jest popularnym sposobem finansowania zakupu pojazdu. Wybór między nią a kredytem bankowym bywa jednak niełatwy. Ten artykuł wyjaśnia najważniejsze różnice i pomaga podjąć świadomą decyzję.
Kredyt gotówkowy dla Ukraińca w Polsce w 2025 r.: Warunki, dokumenty i alternatywy
2025-08-26 Poradnik kredytobiorcyW 2025 roku, gdy liczba obywateli Ukrainy w Polsce przekroczyła 2 miliony, stanowią oni integralną część polskiego społeczeństwa i gospodarki. Coraz więcej osób z Ukrainy buduje w Polsce swoje życie, pracuje, a co za tym idzie – aktywnie korzysta z lokalnych usług finansowych. Jedną z kluczowych potrzeb staje się dostęp do finansowania, na przykład w formie kredytu gotówkowego na dowolny cel. Jednak proces ten dla obcokrajowca, nawet z bliskiego sąsiedztwa, rządzi się swoimi prawami.
Drugie konto firmowe: prosty trik, który porządkuje cash‑flow w tydzień
2025-07-29 Poradnik przedsiębiorcy MyBank.plDrugie konto firmowe coraz częściej przestaje być „fanaberią księgowego”, a staje się prostym narzędziem zarządzania płynnością. W realiach, w których przepływy pieniężne są bardziej wrażliwe na sezonowość, cykle rozliczeń z kontrahentami i skoki kosztów finansowania, drugi rachunek pozwala skrócić czas od wplywu do wykorzystania środków, ograniczyć ryzyko operacyjne i ułatwić porządek w dokumentach. To rozwiązanie ma sens zarówno dla jednoosobowych działalności, jak i spółek z kilkunastoosobowym zespołem.
Santander rozdaje do 2700 zł za aktywność – Sprawdź konto firmowe, które się opłaca
2025-07-24 Przegląd promocji bankowych MyBank.plProwadzenie firmy w Polsce coraz rzadziej kojarzy się dziś z kolejkowaniem w oddziałach i papierologią, a coraz częściej z szybkim onboardingiem online, integracją usług w jednym panelu i realnym wsparciem finansowym na starcie. <a href="https://tmlead.pl/redirect/248_2426" rel="nofollow">Konto Firmowe Online w Santanderze</a> jest przykładem tej zmiany: łączy brak podstawowych opłat, wysoki bonus za aktywność i pakiet narzędzi, które odczuwalnie upraszczają codzienność przedsiębiorcy. To propozycja dla mikro, małych i średnich firm, które nie chcą tracić czasu na formalności, a jednocześnie oczekują, że bank zaoferuje coś więcej niż tylko numer rachunku i plastikową kartę.
Nowe opłaty w bankach od sierpnia – za co zapłacimy więcej, nawet nie wiedząc?
2025-07-22 Wiadomości bankowe MyBank.plW sierpniu polscy klienci banków będą musieli przygotować się na zmiany w opłatach, które mogą znacząco wpłynąć na codzienne korzystanie z usług finansowych. Nowe taryfy i regulaminy wprowadzane przez instytucje finansowe obejmują szereg opłat, które wcześniej były pomijane lub miały charakter marginalny. Zmiany te dotyczą zarówno opłat za prowadzenie konta, jak i za wykonywanie podstawowych operacji, takich jak przelewy, wypłaty z bankomatów czy korzystanie z kart płatniczych.